Zobacz, jaki jest wpływ wycofania środka trwałego na rozliczenie VAT

W przepisach ustawy o VAT nie znajdziemy definicji pojęcia „środek trwały”. Prostej definicji nie ma również w innych aktach prawnych. Ustawodawca obrał inną metodę. W różnych aktach prawnych wskazał warunki, które dana rzecz powinna spełnić, aby mogła zostać uznana za środek trwały. I tak:

Zgodnie z art. 3 pkt 15 ustawy o rachunkowości za środki trwałe uznawane są rzeczowe aktywa trwałe i zrównane z nimi, o przewidywanym okresie ekonomicznej użyteczności dłuższym niż rok, kompletne, zdatne do użytku i przeznaczone na potrzeby jednostki. W myśl tego przepisu środkiem trwałym są również ulepszenia w obcych środkach trwałych i inwentarz żywy.

Zgodnie z ustawami o podatkach dochodowych środkami trwałymi są:

1. podlegające amortyzacji, stanowiące własność lub współwłasność podatnika, nabyte lub wytworzone we własnym zakresie,

2. kompletne i zdatne do użytku w dniu przyjęcia do używania:

– budynki, budowle, lokale stanowiące odrębną własność,

– maszyny, urządzenia,

– środki transportu,

– inne przedmioty o przewidywanym okresie używania dłuższym niż rok wykorzystywane przez podatnika do celów działalności gospodarczej albo oddane do używania na podstawie umowy najmu, dzierżawy bądź leasingu.

W praktyce najczęściej występującymi środkami trwałymi są: nieruchomości (domy, mieszkania), maszyny, samochody, sprzęt komputerowy.

Jak wspomniano na wstępie, każdy przedsiębiorca w odniesieniu do wykorzystywanego w swej własnej działalności środka trwałego może w wybranym przez siebie momencie podjąć decyzję o wycofaniu go z działalności gospodarczej i przeznaczeniu go na osobiste potrzeby. Postępowanie polegające na wycofaniu środka trwałego ze składników majątku firmy i przeniesienie go do prywatnego majątku nie jest ograniczone żadną normą.

Ustawa o VAT nigdzie nie posługuje się pojęciem „wycofanie środka trwałego”. Odwołuje się ona do konsekwencji, jakie rodzi taka czynność w jej świetle. Następstwem wycofania środka trwałego z działalności gospodarczej jest jego przekazanie na np. potrzeby osobiste przedsiębiorcy.

Co do zasady – zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o VAT – opodatkowaniu tym podatkiem podlega odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju. Jednakże w myśl art. 7 ust. 2 pkt 1 tejże ustawy przez odpłatną dostawę towaru rozumie się również przekazanie nieodpłatne przez podatnika towarów należących do jego przedsiębiorstwa, w szczególności przekazanie lub zużycie towarów na cele osobiste podatnika lub jego pracowników, wspólników, udziałowców, akcjonariuszy, członków spółdzielni i ich domowników, członków organów stanowiących osób prawnych, członków stowarzyszenia.

Czynność wycofania środka trwałego z działalności przyjmująca formę jego przekazania podlega opodatkowaniu VAT, o ile podatnikowi przysługiwało w całości lub w części prawo do obniżenia należności w VAT o kwoty podatku naliczonego z tytułu nabycia, importu bądź też wytworzenia tego rodzaju towarów lub ich części składowych.

Nie w każdym więc przypadku wycofanie takie będzie podlegało VAT. Jeżeli podatnikowi nie przysługiwało prawo do odliczenia podatku przy nabyciu środka trwałego, taka operacja nie będzie podlegało opodatkowaniu. Nie jest istotne skorzystanie z tego prawa, znaczenie ma możliwość skorzystania z niego.

Jest to przejaw zasady neutralności VAT, w myśl której należny podatek może być wymagany wyłącznie od takich transakcji, które były przedmiotem opodatkowania. Biorąc powyższe pod uwagę, wycofanie środka trwałego nie będzie podlegało opodatkowaniu, gdy taka rzecz została nabyta np. od osoby fizycznej nieprowadzącej działalności gospodarczej na podstawie umowy cywilnoprawnej lub gdy zakup udokumentowany został fakturą VAT marża (sprzedawca nalicza i odprowadza ten podatek od marży naliczonej przy sprzedaży).

Zgodnie z art. 7 ust. 2 ustawy o VAT stanowi ją cena nabycia towarów lub towarów podobnych. Gdy zaś ceny takiej brakuje, jest nią koszt wytworzenia określony w momencie dostawy (przekazania) takiej rzeczy. W odniesieniu do gruntów zabudowanych na podstawie art. 29a ust. 8 ustawy o VAT grunt przyjmuje stawkę właściwą dla posadowionych na takim gruncie budynków trwale z nim związanych.

Środki trwałe – najlepszym przykładem mogą być samochody – często miewają wymieniane różne elementy. Wynika to z uwarunkowań eksploatacyjnych lub spowodowane jest innymi względami, np. uszkodzeniami. W związku z tym powstaje konieczność rozróżnienia czy mamy do czynienia z wymianą części składowych środka trwałego czy też jest to ulepszenie wpływające na wzrost jego wartości.

W myśl  art. 47 § 2 Kodeksu cywilnego za część składową rzeczy uznaje się wszystko, co nie może od niej być odłączone bez uszkodzenia lub zmiany całości albo bez uszkodzenia, zmiany całości albo bez uszkodzenia lub istotnej zmiany przedmiotu odłączonego. Przykładem może być sprzęgło czy akumulator w samochodzie. Bez tych elementów nie będzie on bowiem mógł być wykorzystywany zgodnie ze swoim przeznaczeniem, a więc w charakterze środka transportu. Z brzmienia art. 7 ust. 2 in fine powołanej ustawy wynika, że przepis ten nakazuje opodatkowanie VAT w przypadku odliczenia go przy zakupie części składowych do przekazywanego środka trwałego. Nie może zaś ono dotyczyć przypadków, gdy zakup taki nastąpił w ramach świadczonej usługi, stanowiąc jej element. Zakup taki był jedynie świadczeniem uzupełniającym realizowaną usługę, lecz nie był to cel zasadniczy. Było nim przywrócenie sprawności danego środka trwałego.

Warta jest w tym miejscu przytoczenia treść interpretacji indywidualnej dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z 16 maja 2017 r., nr D461-ITPP2.4512.79.2017.2.DM. Fiskus wskazał w niej, że podatnik, który poniósł wydatki na ulepszenie nieruchomości, od których służyło prawo do odliczenia VAT, następnie zaś wycofa je z działalności, obowiązany jest rozliczyć VAT z tytułu tego typu operacji.

W opinii Ministerstwa Finansów obowiązek rozliczenia VAT w przypadku wycofania z działalności samochodu, w którym miała miejsce wymiana części składowych, stanowi przyczynienie się jej do wzrostu wartości pojazdu w momencie nieodpłatnego przekazania. Takie przyczynienie się będzie miało miejsce w przypadku, gdy tego rodzaju wydatek poniesiony został w niedługim czasie przed dokonaniem wycofania środka trwałego z działalności gospodarczej.

Podatnik VAT zamierzający wycofać środek trwały, w stosunku do którego nie przysługiwało prawo do odliczenia VAT, powinien dokładnie sprawdzić, czy w trakcie użytkowania nie podlegał on ulepszeniom lub remontom. Jeżeli bowiem zawiera on części składowe, od których odliczony został VAT, jego wycofanie będzie przedmiotem opodatkowania. A zatem znaczenie kluczowe ma rozróżnienie, czy np. wymiana części w takiej rzeczy wynikała z konieczności eksploatacyjnych, czy też było to działanie zwiększające wartość środka trwałego.

Został on przewidziany w art. 91 ust. 7a ustawy o VAT. Zgodnie z tym przepisem w przypadku towarów zaliczonych do środków trwałych oprócz tych o wartości do 15.000 zł (włącznie) korekty naliczonego podatku podatnik dokonuje w ciągu 5 kolejnych lat a w przypadku nieruchomości i prawa użytkowania wieczystego gruntów – w ciągu 10 lat, licząc od roku oddania ich do użytkowania. Wówczas roczna korekta dotyczy 1/5 w przypadku środków trwałych o wartości powyżej 15.000 zł w przypadku nieruchomości korekta dotyczy 1/10 kwoty podatku naliczonego przy ich nabyciu lub wytworzeniu. W odniesieniu do środków trwałych o wartości początkowej nieprzekraczającej 15.000 zł korekta również powinna zostać dokonana. Jest ona dokonywana jednorazowo po zakończeniu roku, w którym dany środek trwały został oddany do użytkowania.

Podatnik dokonujący takiej operacji musi dokonać szeregu czynności:

- wykreślić środek trwały z ewidencji,

- sporządzić protokół likwidacji lub dokument LT (likwidacja środka trwałego) z informacją, że jest on wycofany do prywatnego majątku przedsiębiorcy,

- sporządzić dokument będący podstawą wykazania VAT w rejestrze sprzedaży,

- sporządzić protokół przekazania.

Protokół przekazania powinien zawierać:

- datę sporządzenia będącą dniem przekazania środka trwałego,

- dane przedsiębiorcy,

- określenie składnika majątku będącego przedmiotem przekazania,

- podpis podatnika,

- dane dotyczące opodatkowania VAT określające, czy przekazanie środka trwałego podlega opodatkowaniu, a jeśli tak, to jaką stawką.

Przedsiębiorca protokół przekazania traktować musi jak wszelkie inne źródłowe dokumenty księgowe, np. faktury prowadzonej firmy.