NSA wyjaśnił, czy wartość rynkowa może być podstawą opodatkowania VAT

W stanie faktycznym przedstawionym we wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej pracodawca oferował pracownikom pakiety medyczne za 1 zł, usługi przewozu pracowniczego w wysokości 40% rzeczywistych kosztów, usługi stołówkowe (obiady) za 45% wsadu produktów żywnościowych do kotła oraz mundury górnicze w wysokości 33% kosztów ich zakupu.

Zdaniem pracodawcy podstawą opodatkowania VAT jest kwota, jaką płaci pracownik za otrzymane świadczenie, pomniejszona o VAT należny. Z kolei zdaniem organu podatkowego podstawą opodatkowania jest wartość rynkowa świadczeń w momencie ich dokonania pomniejszona o VAT należny. Stanowisko fiskusa poparł WSA w Łodzi, a następnie podtrzymał je NSA.

Podstawą opodatkowania VAT jest zapłata za sprzedawany towar bądź świadczoną usługę. Są jednak sytuacje, gdy podstawę opodatkowania VAT można określić w wartości rynkowej świadczenia. Ma to miejsce, gdy może dojść do uchylania się od opodatkowania lub unikania opodatkowania. W szczególności, gdy transakcje są zawierane pomiędzy podmiotami powiązanymi, gdzie istnieje ryzyko nadużyć podatkowych.

Prawodawca unijny przyznał prawo państwom członkowskim do określenia przypadków, w których możliwe jest określanie podstawy opodatkowaniu na podstawie wartości rynkowej świadczenia. W szczególności możliwe jest to w sytuacji, gdy pomiędzy kontrahentami istnieją powiązania o charakterze rodzinnym lub inne bliskie powiązania o charakterze osobistym, powiązania organizacyjne, własnościowe, w zakresie członkostwa, finansowe lub prawne. Jednocześnie przyjęto, że powiązania prawne mogą obejmować relacje między pracodawcą a pracownikiem.

Polski ustawodawca, implementując rozwiązania europejskie, przyjął, że powiązania prawne wynikają ze stosunku pracy. Oznacza to, że granice implementacji norm unijnych nie zostały przekroczone. Implementacja przepisów unijnych nastąpiła prawidłowo. W związku z tym, że zarówno organ podatkowy podjął swoje rozstrzygnięcie, jak i sądy administracyjne wydały wyroki na podstawie przepisów ustawy o VAT stanowiące wyraz prawidłowej implementacji, to z pewnością nie można zarzucić im nieprawidłowości. Stan faktyczny przedstawiony we wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej wyraźnie mieści się w dyspozycji przepisów ustawy o VAT, tj. art. 32 ust. 1 pkt 1 oraz art. 32 ust. 2 pkt 2.

Mimo prawidłowo podjętych rozstrzygnięć sądu warto zadać sobie pytanie. Otóż, czy w sytuacji, gdy pracodawca taniej sprzedaje świadczenia, które wcześniej nabył i z tytułu których miał prawo do odliczenia VAT naliczonego, może dojść do uchylania się od opodatkowania,czy unikania opodatkowania.

Zdaniem WSA w Łodzi tak. A to dlatego, że wartość VAT naliczonego, który odlicza pracodawca, jest wyższa od wartości VAT należnego, w związku z tym pracodawca zaniża sobie VAT należny. W mojej ocenie nie można przypisać pracodawcy zamiaru chęci uchylania się od opodatkowania czy też jego unikania.

To nie jest sztuczna transakcja tańszej odsprzedaży pracownikom nabytych świadczeń. Celem takiego działania nie jest nadużycie podatkowe, a jedynie zapewnienie pracownikom świadczeń w atrakcyjniejszych cenach. I to świadczeń związanych z ich pracą. Z nadużyciem mielibyśmy do czynienia, gdyby zakład pracy kupował świadczenia pracownicze niezwiązane z prowadzoną działalnością gospodarczą, np. luksusowe wyroby, od których odliczałby VAT naliczony, a następnie odsprzedawałby je wybranym pracownikom.

Taka transakcja stanowiłaby nadużycie podatkowe, gdyż pracodawca jedynie pośredniczyłby w zakupie luksusowego wyrobu przez pracownika, mając jeszcze VAT naliczony do odliczenia. Co ciekawe, ustalanie podstawy opodatkowania VAT na podstawie wartości rynkowej świadczeń nie występuje w sytuacji, gdy nabywcą jest zleceniobiorca i w relacjach B2B, które nierzadko są zakamuflowanym stosunkiem pracy. Tego polski ustawodawca nie mógł zapisać w ustawie o VAT, gdyż nie pozwalają mu na to przepisy wspólnotowe.

Podstawą opodatkowania VAT świadczeń pracowniczych dofinansowanych przez szefa jest wartość rynkowa tych świadczeń. Będzie tak niezależnie od kwot, jakie płacą pracownicy za świadczenia. Pracodawca wykupił w restauracji obiady dla pracowników. Zapłacił 25 zł za jeden obiad. Jest to cena, jaką oferuje restauracja dla wszystkich klientów. Pracownicy, którzy chcą skorzystać z obiadów oferowanych przez pracodawcę, muszą zapłacić 6 zł. W tej sytuacji podstawą opodatkowania nie będzie kwota 6 zł minus VAT należny, ale kwota 25 zł minus VAT należny.

Wyrok NSA z 31 sierpnia 2021 r., sygn. akt I FSK 230/18