Czy pożyczka między spółkami powiązanymi może być zwolniona z VAT i PCC?

Problem: Sp. z o.o. zamierza udzielić jednorazowej pożyczki w kwocie 3,5 mln zł spółce akcyjnej. Obie spółki są powiązane osobowo (poprzez właścicieli). Czy w tej sytuacji spółka skorzysta ze zwolnienia od VAT i równocześnie z PCC? 

Rozwiązanie: Udzielenie odpłatnej pożyczki pieniężnej przez spółkę innej spółce, podlega regulacjom ustawy o VAT. Pożyczka będzie korzystać ze zwolnienia przedmiotowego od podatku. W konsekwencji czynność udzielenia pożyczki objęta przepisami VAT, nie będzie podlegać opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych (będzie z tego podatku wyłączona).Udzielenie natomiast nieodpłatnej (nieoprocentowanej) pożyczki spółce akcyjnej przez spółkę z o.o., tj.  spółkę niebędącą akcjonariuszem pożyczkobiorcy, będzie powodować obowiązek zapłaty podatku od czynności cywilnoprawnej od tej transakcji.

Na gruncie VAT przyjmuje się, że czynności podatników polegające na udzieleniu pożyczki pieniężnej, oprocentowanej, stanowią odpłatne świadczenie usług. Podlegają więc opodatkowaniu VAT. Zwalnia się od podatku usługi udzielania kredytów lub pożyczek pieniężnych oraz usługi pośrednictwa w świadczeniu usług udzielania kredytów lub pożyczek pieniężnych, a także zarządzanie kredytami lub pożyczkami pieniężnymi przez kredytodawcę lub pożyczkodawcę (art. 43 ust. 1 pkt 38 ustawy o VAT).

Nie podlegają podatkowi czynności cywilnoprawne, inne niż umowa spółki i jej zmiany w zakresie, w jakim są opodatkowane podatkiem od towarów i usług (art. 2 pkt 4 ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych). Tym samym udzielenie odpłatnej pożyczki przez spółkę z o.o., podlegającej uregulowaniu wynikającym z ustawy o VAT (zwolnionej z tego podatku) wyłączone jest z opodatkowania podatkiem od czynności cywilnoprawnych.

Jeżeli natomiast pożyczka, udzielona przez spółkę z o.o. miała charakter nieodpłatny, to względem tej pożyczki nie będą w ogóle stosowane regulacje ustawy o VAT (zgodnie z treścią art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o VAT).

Zasadniczo bowiem czynności nieodpłatne nie są czynnościami objętymi VAT. Z tej przyczyny w odniesieniu do pożyczki zastosowanie znajdą regulacje ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych (art. 1 ust. 1 pkt 1 lit. b ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych). Obowiązek zapłaty podatku ciąży na otrzymującym pożyczkę. Stawka podatku wynosi 0,5% kwoty pożyczki.

Ustawa o podatku od czynności cywilnoprawnych przewiduje zwolnienia od tego podatku. Zauważmy, że na podstawie art. 9 pkt 10 lit. i ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych zwalnia się od podatku m.in. pożyczkę udzieloną przez wspólnika (akcjonariusza) spółce kapitałowej.

W sytuacji przedstawionej w pytaniu nie wskazano, że pożyczkodawca jest akcjonariuszem spółki akcyjnej. Wiemy tylko, że spółki są powiązane ze sobą przez osobę wspólnika. W rezultacie, spółka akcyjna, która otrzyma od innej spółki nieodpłatną (nieoprocentowaną) pożyczkę, zobowiązana będzie do zapłaty podatku od czynności cywilnoprawnych.