Samochód osobowy w abonamencie – rozliczenie VAT

Wynajem długoterminowy (abonamentowy) stanowi bardzo szybko rosnącą formę finansowania i użytkowania pojazdów. W samym jedynie III kwartale 2019 roku firmy zajmujące się wynajmem długoterminowym kupiły o ponad 3% więcej samochodów, a w tym samym czasie zakupy za gotówkę i na kredyt oraz nabywane w leasingu spadły o ponad 4%.

Zatem samochód na abonament to forma wynajęcia pojazdu na określony czas. Czy różni się od leasingu? Jak najbardziej. Brak przy korzystaniu z niego opłaty wstępnej. Podczas biegu umowy przedsiębiorca nie jest związany z jednym pojazdem. Może następować zmiana przedmiotu najmu. Sam czas trwania umowy jest także elastyczny. Może on ulec skróceniu za zgodą jej stron i nic nie stoi temu na przeszkodzie.

Decyduje wola kontrahentów. U podstaw leży zasada swobody umów wyrażona w art. 353¹ Kodeksu cywilnego. Ponieważ istnieje tak znaczna elastyczność, przedsiębiorca – w odróżnieniu od leasingu – całkowicie może z wynajmu zrezygnować. Nie jest natomiast pozbawiony możliwości wykupu pojazdu po zakończeniu umowy.

Obydwie (leasing i wynajem) formy korzystania z pojazdu mają swoje zalety i wady, lecz najlepiej użyć słowa „cechy”. Bo co dla jednego stanowi zaletę dla innego może okazać się wadą. I na odwrót. Wybór jest więc sprawą indywidualną.

Zaletą największą jest brak obciążenia finansowego w jednorazowej formie. W przypadku jednorazowej zapłaty lub też długoterminowego zobowiązania finansowego (kredyt) zobowiązanie jest rozłożone na lata. Gdy środki finansowe są ograniczone, jest to rozwiązanie optymalne. Odpada koszt bieżącego utrzymywania samochodu, odpadają więc wydatki takie jak ubezpieczenie OC czy koszty serwisu.

Bardzo duże znaczenie ma też proste korzystanie z tej usługi, bez konieczności spełniania szczególnych warunków. Najemca spełnić musi jeden tylko obowiązek. Terminowe dokonywanie płatności.

Do wad (choć nie musi być to za wadę uznane) należy brak prawa własności w stosunku do wynajmowanego pojazdu. Z brakiem tym wiąże się konieczność zwiększonej dbałości o przedmiot najmu.

W żadnej z form nie może być natomiast popełniony błąd w zakresie rozliczania VAT. Podstawową wyrażoną w art. 86 ust. 1 ustawy o VAT zasadą jest przysługiwanie prawa do odliczenia w takim zakresie, w jakim towary i usługi wykorzystywane są do wykonywania czynności opodatkowanych. Dotyczy to zatem również takich rzeczy jak samochody, a te ,jak wiadomo, w działalności gospodarczej używane są powszechnie. Powołany przepis nie stanowi o prawnej podstawie tego wykorzystywania.

Zatem może się tak dziać na podstawie każdego stosunku zobowiązaniowego, jaki zaistniał pomiędzy kontrahentami. Z ustawy o VAT nie wynika, iż rzeczy w działalności wykorzystywane muszą zostać nabyte, a wykorzystujący musi, być ich właścicielem by podatek naliczony móc odliczyć. Wracając do samochodów, podatnikom przysługuje prawo do odliczenia VAT z faktur dokumentujących wydatki na najem.

Zgodnie z art. 659 Kodeksu cywilnego przez umowę najmu wynajmujący zobowiązuje się oddać rzecz do używania przez czas oznaczony lub nieoznaczony, a najemca zobowiązuje się płacić wynajmującemu umówiony czynsz. Wynajmujący ma w myśl zasad umowy najmu wydać rzecz najemcy w stanie przydatnym do umówionego użytku i utrzymywać ją w takim stanie przez czas trwania najmu. Przenosząc to na najem samochodu, wynajmujący musi zadbać o to, by wydawany samochód był sprawny zarówno pod względem technicznym, jak i prawnym.

Ponadto cechą umowy najmu jest obowiązek wynajmującego naprawy rzeczy w trakcie trwania umowy. Jedynie drobne nakłady (tak jak wskazałem na wstępie) obciążają wynajmującego. Na gruncie wynajmu samochodu zabiegiem drobnym będzie uzupełnianie płynu w spryskiwaczu. Wydatki na paliwo obciążają również wynajmującego jako niezbędne do normalnego korzystania przez niego z rzeczy. I w jego interesie leży, by je na bieżąco ponosić.

Nie byłby on w stanie korzystać z rzeczy zgodnie z przeznaczeniem, gdyby nie zakupione paliwo wykorzystywane do napędu wynajętego pojazdu.

Od strony cywilistycznej samochód w abonamencie to samochód używany na podstawie umowy najmu, abonament zaś nie jest niczym innym jak czynszem najmu.

Gdy samochód taki wykorzystywany jest do działalności gospodarczej opodatkowanej VAT podatnikowi czynnemu przysługuje prawo do odliczenia naliczonego podatku z faktur za abonament. Ale nie tylko, bo dochodzą do tego faktury potwierdzające inne koszty wiążące się z wydatkami związanymi z używaniem samochodu. Z pewnością wiodące tu są wspomniane wydatki na zakup paliwa.

Wśród wydatków wiążących się z pojazdami samochodowymi mieszczą się następujące:

• dotyczące zakupu, remontu bądź wytworzenia takich pojazdów, nabycia lub importu ich części składowych,
• dotyczące używania takich pojazdów na podstawie umowy najmu, dzierżawy, leasingu lub innej umowy o zbliżonym charakterze (VAT naliczony od czynszu lub innych płatności związanych z taką umową),
• dotyczące nabycia lub importu paliw silnikowych, oleju napędowego i gazu wykorzystywanych do napędu tych pojazdów, usług naprawy lub konserwacji tych pojazdów oraz innych towarów, usług związanych z eksploatacją lub używaniem tych pojazdów.

Na marginesie zauważyć należy, iż art. 86a ust. 2 ustawy o VAT określający zakres wydatków związanych z pojazdami samochodowymi powinien zostać czym prędzej rozszerzony o nabycie energii elektrycznej wykorzystywanej do napędu pojazdów samochodowych. Będzie to stanowiło dostosowanie obowiązującego prawa do postępu w dziedzinie napędu samochodów.

Przy ponoszeniu wydatków związanych z pojazdami samochodowymi ustawodawca na podstawie art. 86a ust. 1 ustawy o VAT zdecydował o ograniczeniu kwoty do odliczenia do 50% podatku naliczonego wynikającego z faktury otrzymanej przez podatnika.

Z kolei w art. 86a ust. 2 pkt 2 ustawy o VAT wskazuje, że ograniczenie to obejmuje także wydatki wiążące się z używaniem pojazdów samochodowych na podstawie umowy najmu. Ma ono zastosowanie, w przypadku gdy pojazdy takie są wykorzystywane do celów mieszanych, a więc do działalności gospodarczej oraz na potrzeby osobiste.

Tak właśnie dzieje się również w przypadku samochodów używanych w abonamencie. Kwota podatku naliczonego w fakturach za najem w formie abonamentu oraz w fakturach, które dokumentują innego rodzaju wydatki związane z używaniem pojazdu, możliwa do odliczenia ograniczona została do 50%. Druga jej połowa zaliczona może zostać w koszty.

Samochód z reguły jest środkiem trwałym w firmie. Nieodliczony VAT staje się więc kosztem poprzez odpisy amortyzacyjne. Jednakże w przypadku samochodów na abonament pojazd taki nie może być uznany za środek trwały. W takim przypadku nieodliczoną w myśl przepisów o VAT część podatku przedsiębiorca zalicza do kosztów uzyskania przychodów bezpośrednio.

Prawo takie wynika bezpośrednio z art. 23 ust. 1 pkt 43a ustawy o PIT oraz art. 16 ust. 1 pkt 46 ustawy o CIT. Pamiętać trzeba, że w przypadku najmu samochodu osobowego za koszt uzyskania przychodu uznać można kwotę wyliczoną z proporcji do limitu 150.000 zł (wartość samochodu). Z kolei koszty eksploatacyjne rozliczane są następująco:

• samochód wykorzystywany do działalności mieszanej: 50% w koszty, 50% VAT do odliczenia,
• wyłącznie do działalności gospodarczej: 100% odliczenia kosztów, 100% odliczenia VAT.

Warunkiem pełnego odliczenia VAT i pełnego zaliczenia do kosztów jest prowadzenie szczegółowej ewidencji przebiegu pojazdu, zgłoszenie samochodu do urzędu skarbowego na druku VAT-26, a także stworzenie regulaminu użytkowania pojazdu w firmie. Nie funkcjonuje on, w przypadku gdy podatnik nie zamierza dokonywać pełnego odliczenia naliczonego podatku.