Sztuczne dzielenie działań przedsiębiorców a opodatkowanie VAT

Sztucznemu rozdzielaniu usług w celu opodatkowania VAT niektórych z nich sprzeciwił się Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu. W wyroku z 27 czerwca 2023 r. zgodził się ze skarżącą spółką, że fiskus nie może na potrzeby opodatkowania VAT sztucznie różnicować czynności podejmowanych przez nią w ramach prowadzonej działalności. Sprawa dotyczyła spółki z o.o. trudniącej się dystrybucją wyrobów medycznych. W segmencie sprzedaży jednego z produktów zamierzała nawiązać współpracę z firmą ubezpieczeniową i dodatkowo sprzedawać jej polisy. W takim modelu uzyskiwane wynagrodzenie podlegało zwolnieniu z VAT.

W ramach współpracy z ubezpieczycielem na spółce ciążyły dodatkowe obowiązki monitorowania zawartych umów ubezpieczenia. W okresie zbliżającego się ich zakończenia miała podejmować działania rozliczeniowe w zakresie ich wypowiedzeń, ale również w przedmiocie odnowienia. Fiskus uznał, że te ostatnie działania nie stanowią dalszego elementu usługi pośrednictwa ubezpieczeniowego, a więc podlegają opodatkowaniu VAT.

W art. 43 ust. 1 ustawy o podatku od towarów i usług zawarty jest katalog czynności, dostaw i usług, które podlegają zwolnieniu z opodatkowania VAT. Wśród nich, w pkt 37, wskazane są usługi ubezpieczeniowe, usługi reasekuracyjne i usługi pośrednictwa w świadczeniu usług ubezpieczeniowych i reasekuracyjnych, a także usługi świadczone przez ubezpieczającego w zakresie zawieranych przez niego umów ubezpieczenia na cudzy rachunek, z wyłączeniem zbywania praw nabytych w związku z wykonywaniem umów ubezpieczenia i umów reasekuracji.

Zdaniem Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej podejmowane przez spółkę działania odnawiające zawarte polisy stanowią przejaw jej uczestnictwa w utrzymaniu zawartych już umów ubezpieczenia, ewentualnie zarządzania zawartymi umowami ubezpieczenia. A te działania nie mieszczą się już w zakresie usług pośrednictwa w świadczeniu usług ubezpieczeniowych, o których mowa w art. 43 ust. 1 pkt 37 ustawy o VAT. Będą zatem podlegać opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

Spółka wniosła skargę do sądu administracyjnego podnosząc, że wykonywany przez nią zespół czynności z ekonomicznego punktu widzenia obejmuje jedno świadczenie kompleksowe, które nie powinno być sztucznie dzielone dla celów podatkowych. WSA w Poznaniu stanął po jej stronie. Sąd zwrócił uwagę, że w ustawie podatkowej nie zostało wyjaśnione, jak należy rozumieć pojęcia „usługi pośrednictwa w świadczeniu usług ubezpieczeniowych, a także usługi świadczone przez ubezpieczającego w zakresie zawieranych przez niego umów ubezpieczenia na cudzy rachunek”.

W przypadku braku takich wyjaśnień należy się posiłkować definicjami wskazanymi w rodzimych dla tych pojęć gałęziach prawa. A w ustawie z dnia 15 grudnia 2017 r. o dystrybucji ubezpieczeń wyjaśniono, że dystrybucją ubezpieczeń jest działalność ich dystrybutora polegająca na:

1) doradzaniu, proponowaniu lub wykonywaniu innych czynności przygotowawczych zmierzających do zawarcia umów ubezpieczenia lub umów gwarancji ubezpieczeniowych;

2) zawieraniu umów ubezpieczenia lub umów gwarancji ubezpieczeniowych w imieniu zakładu ubezpieczeń, w imieniu lub na rzecz klienta albo bezpośrednio przez zakład ubezpieczeń;

3) udzielaniu pomocy przez pośrednika ubezpieczeniowego w administrowaniu umowami ubezpieczenia lub umowami gwarancji ubezpieczeniowych i ich wykonywaniu, także w sprawach o odszkodowanie lub świadczenie.

Sąd stwierdził, że z przepisów tych wynika, iż działalność pośrednika ubezpieczeniowego to nie tylko działania zmierzające do zawarcia umowy ubezpieczenia, ale i późniejsze czynności, w tym uczestnictwo w administrowaniu umowami ubezpieczenia.

Przenosząc to na grunt przedmiotowej sprawy WSA orzekł, że podejmowane przez spółkę działania odnawiające polisę ubezpieczeniową stanowią element kompleksowej usługi pośrednictwa w świadczeniu usług ubezpieczeniowych, zwolnionej z opodatkowania VAT na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 37 ustawy o podatku od towarów i usług.

Jak widać pro przedsiębiorcza, czyli ekonomiczna perspektywa nie jest domeną organów podatkowych. Dokonując ustalenia znaczenia przepisów czynią to przede wszystkim w zakresie niezbędnym dla potrzeb podatkowych, nierzadko w sposób sztuczny, w oderwaniu od ich gospodarczego sensu. Na szczęście dla przedsiębiorców, w większości przypadków postępowanie przed organami podatkowymi jest dwuinstancyjne, stąd od takich rozstrzygnięć organu można się odwołać. W postępowaniu o wydanie interpretacji indywidualnej przepisów prawa podatkowego podatnikowi przysługuje skarga do wojewódzkiego sądu administracyjnego, z czego w omawianej sprawie skutecznie skorzystała spółka.

autor: Robert Nogacki, radca prawny partner zarządzający Kancelarią Prawną Skarbiec specjalizującą się w doradztwie prawnym, podatkowym oraz strategicznym dla przedsiębiorców