Sprawdź, jakie zmiany w VAT obowiązują od 1 lipca 2020 r.

Nowa matryca stawek VAT miała być stosowana od 1 kwietnia 2020 r., jednakże termin ten został przesunięty na mocy ustawy z 31 marca 2020 r. o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych oraz niektórych innych ustaw. I o ile nie nastąpi dalsze przesunięcie (co znając naszego ustawodawcę, może nastąpić nawet z datą wsteczną) – przepisy w tym zakresie obowiązują od 1 lipca 2020 r. Trzeba też pamiętać, że już od 1 listopada 2019 r. są stosowane nowe przepisy dotyczące stawek podatku VAT dla wydawnictw książkowych, nut, map i wydawnictw prasowych.

Ustawa wprowadzająca tzw. matrycę stawek VAT obejmuje:

1) zmianę klasyfikacji towarów i usług na potrzeby VAT,

2) uproszczenie systemu stawek VAT,

3) wprowadzenie wiążącej informacji stawkowej (WIS),

4) zmiany w systemie ryczałtowym dla rolników.

Dotychczasowy system stawek VAT – oparty na Polskiej Klasyfikacji Wyrobów i Usług z 2008 roku – jest systemem rozbudowanym i skomplikowanym [duża liczba pozycji w załącznikach zawierających wykazy towarów objętych stawkami obniżonymi oraz liczne wyłączenia z grupowań PKWiU (ex)]. Jest on często krytykowany za brak wiążącej mocy opinii klasyfikacyjnychwydawanych przez GUS.

Nowa matryca to zmiana sposobu identyfikowania towarów i usług na potrzeby VAT i odejście od stosowania Polskiej Klasyfikacji Wyrobów i Usług (PKWiU 2008) na rzecz:

• Nomenklatury scalonej (CN) albo Polskiej Klasyfikacji Obiektów Budowlanych (PKOB) w zakresie towarów oraz
• aktualnej Polskiej Klasyfikacji Wyrobów i Usług (PKWiU 2015) w zakresie usług.

Nomenklatura scalona (ang. Combined Nomenclature, CN) to usystematyzowany wykaz towarów, który pozwala na sklasyfikowanie towarów dola potrzeb obrotu międzynarodowego, statystyk handlu zagranicznego Unii Europejskiej oraz obrotu wewnątrzwspólnotowego. Nadzór nad nomenklaturą CN sprawuje Komisja Europejska, która każdego roku publikuje jej nową wersję. Nomenklatura scalona jest ośmiocyfrowym rozwinięciem Zharmonizowanego Systemu Określania i Kodowania Towarów (HS), opracowanego przez Światową Organizację Celną.

Na poziomie sześciu cyfr jest zbieżna z nomenklaturą HS. Nomenklatura scalona dzieli się na sekcje, działy, pozycje i podpozycje. Oprócz wykazu towarów zawiera również przepisy wstępne, uwagi do sekcji i działów oraz przypisy odnoszące się do podpozycji CN. Nomenklatura scalona dostępna jest w Przeglądarce Taryfowej, zamieszczonej na stronach internetowych Ministerstwa Finansów (strona internetowa: www.puesc.gov.pl zakładka: Taryfa celna i zakładka: Przeglądarka taryfowa).

Nowe rozwiązania przewidują uproszczenie matrycy stawek w celu zapewnienia przejrzystości systemu i prostego stosowania przepisów w tym zakresie. Konsekwencją zmian jest pewna modyfikacja zakresu stawek obniżonych. Zmiany zakresu stawek obniżonych są bowiem nieuchronną konsekwencją różnej budowy i systematyki CN i PKWiU.

Nowa matryca opiera się na następujących założeniach:

1. Objęcie jedną stawką w jak największym stopniu całych grup towarowych – całych (w miarę możliwości) działów CN. Oznacza to istotne zmniejszenie liczby pozycji w nowych załącznikach nr 3 i nr 10 do ustawy o VAT, które zawierają wykazy towarów i usług opodatkowanych według stawek odpowiednio 8% i 5%.

Przykładowo – przy założeniu, że stawki obniżone będą miały przede wszystkim zastosowanie do produktów żywnościowych – stawką w wysokości 5% będą objęte całe działy CN (wszystkie towary sklasyfikowane w danym dziale):

• 02 – Mięso i podroby jadalne,
• 04 – Produkty mleczarskie; jaja ptasie; miód naturalny; jadalne produkty pochodzenia zwierzęcego, gdzie indziej niewymienione ani niewłączone,
• 07 – Warzywa oraz niektóre korzenie i bulwy, jadalne,
• 08 – Owoce i orzechy jadalne; skórki owoców cytrusowych lub melonów itd.

  2. Generalne obniżenie stawek („równanie w dół”) – taką zasadę przyjęto w przypadku konieczności zmiany stawki na dane towary.

  3. Zrównoważenie efektu uproszczenia matrycy podwyżkami stawek na wybrane (ale nieliczne) towary.

Przykładowo:

• pieczywo – obecnie stawka VAT dla pieczywa zależy od daty minimalnej trwałości lub terminu przydatności do spożycia. Jeśli data ta nie przekracza 14 dni, to stawka wynosi 5%, ale gdy przekracza 14 dni – stosuje się stawkę 8%. W nowej matrycy stawek VAT pieczywo (sklasyfikowane w dziale CN 19 Przetwory ze zbóż, mąki, skrobi lub mleka; pieczywa cukiernicze) każdego rodzaju i niezależnie od daty trwałości czy przydatności do spożycia będzie objęte stawką 5%.
• ciastka – podobnie jak przy pieczywie, stawka jest zależna od daty minimalnej trwałości lub terminu przydatności do spożycia. Jeśli to mniej niż 45 dni, stawka wynosi 8%, gdy przekracza ten termin – wzrasta do 23%. W nowej matrycy stawek VAT ciastka (sklasyfikowane w dziale CN 19 Przetwory ze zbóż, mąki, skrobi lub mleka; pieczywa cukiernicze) każdego rodzaju i niezależnie od daty trwałości czy przydatności do spożycia będą objęte stawką 5%.
• owoce – obecnie większość owoców jest opodatkowana stawką 5%, stawka 8% ma zastosowanie do owoców tropikalnych, cytrusowych i podzwrotnikowych. W nowej matrycy stawek VAT wszystkie owoce (sklasyfikowane w dziale CN 08 Owoce i orzechy jadalne; skórki owoców cytrusowych lub melonów) będą objęte stawką 5%.

Efektem przyjętych założeń przy budowie nowego systemu stawek VAT (oraz przy świadomości całkowicie odmiennej budowy i systematyki klasyfikacji stosowanej obecnie do celów podatku VAT PKWiU 2008 oraz CN) jest zmiana stawek na niektóre towary – przyjęcie zasady stosowania jednej stawki dla całych działów CN oznaczać może podwyższenie stawki dla danego towaru lub obniżenie dla innego towaru. Zatem zmiana stawek dla pojedynczych towarów, w przypadku zmiany sposobu identyfikowania towarów i zastosowanie do tego celu nowej klasyfikacji byłya nieuniknione.

Obniżenie stawki VAT:

• owoce tropikalne i cytrusowe, niektóre orzechy (np. migdały, pistacje) – z 8% do 5%,
• pieczywo o terminie przydatności do spożycia lub minimalnej trwałości przekraczającej 14 dni z 8% do 5%,
• wyroby ciastkarskie (z 8% lub 23% – w zależności od terminu przydatności do spożycia lub minimalnej trwałości – do 5%),
• zupy, buliony, żywność homogenizowana – w tym również dietetyczne środki spożywcze specjalnego przeznaczenia medycznego – z 8% do 5%,
• musztarda, niektóre przyprawy przetworzone (np. pieprz, gałka muszkatołowa, tymianek) – z 23% do 8%,
• produkty dla niemowląt i dzieci, tj. żywność przeznaczona dla niemowląt i małych dzieci, smoczki, pieluszki oraz foteliki samochodowe – z 8% do 5%,
• artykuły higieniczne (podpaski, tampony higieniczne, pieluchy) – z 8% do 5%,
• już od 1 listopada 2019 r. e-booki, e-prasa, w tym np. audiobooki ściągane przez Internet, książki nieoznaczone symbolem ISBN oraz gazety, czasopisma nieoznaczone ISSN (z 23% do 5% dla wydawnictw książkowych oraz czasopism regionalnych i lokalnych drukowanych, na dyskach, płytach itp. i 8% dla wydawnictw prasowych).

Z uwagi jednak na zaproponowane obniżki stawek dla produktów niezbędnych do zaspokojenia podstawowych potrzeb człowieka oraz konieczność zachowania pewnej równowagi budżetowej konieczne było punktowe podwyższenie stawek podatku dla niektórych towarów, na przykład na:

• homary i ośmiornice oraz inne skorupiaki, mięczaki i bezkręgowce wodne (m.in. kraby, langusty, krewetki, ostrygi, małże, ślimaki) oraz przetwory z nich, kawior oraz namiastki kawioru, jak również sprzedawane w różnego rodzaju placówkach gastronomicznych posiłki, których składnikiem są ww. produkty – z 5% i 8% do 23%,
• lód – używany do celów spożywczych i celów chłodniczych – z 8% do 23%,
• czasopisma specjalistyczne, z wyjątkiem czasopism regionalnych i lokalnych drukowanych, na dyskach, płytach itp. (dla których utrzymuje się stawkę 5%) – z 5% do 8%,
• drewno opałowe – z 8% do 23%.

Tak jak dotychczas 8% stawką opodatkowane będą:

• towary i usługi zwykle wykorzystywane w produkcji rolniczej (zwierzęta gospodarskie, nawozy i środki ochrony roślin, sznurek do maszyn rolniczych),
• wyroby medyczne, produkty lecznicze, środki odkażające,
• usługi związane z kulturą, sportem, rekreacją, transport osobowy, roboty konserwacyjne czy usługi gastronomiczne,
• usługi uzdatniania i dostarczania wody mieszkańcom za pośrednictwem sieci wodociągowych lub poza systemem sieciowym, np. beczkowozami, cysternami, usługi odprowadzania i oczyszczania ścieków oraz zagospodarowanie odpadów.

Wprowadzone zmiany w zakresie systemu ryczałtowego dla rolników (art. 115–118 ustawy o VAT) dotyczą w istocie:

• rozszerzenia zakresu tego systemu,
• uproszczenia jego stosowania poprzez ujednolicenie pojęć stosowanych na potrzeby VAT oraz tych stosowanych w podatkach dochodowych.

Jeżeli rolnik ryczałtowy:

• sprzedaje produkty rolne pochodzące z jego własnej działalności rolniczej (wybrane towary wymienione w załączniku nr 2 do ustawy o VAT),
• towary wytworzone z własnych produktów rolnych (a więc wymienionych w załączniku nr 2 do ustawy) przy użyciu środków zwykle używanych w gospodarstwie rolnym, leśnym i rybackim,
• świadczy usługi rolnicze (wybrane usługi wymienione w załączniku nr 2 do ustawy).

– czynności te są zwolnione od podatku (art. 43 ust. 1 pkt 3 ustawy o VAT).

Zwolnione od podatku są:

1) wszystkie towary pochodzące z (będące efektem) działalności rolniczej rolnika ryczałtowego. Oznacza to rozszerzenie katalogu tych produktów na wszystko, co jest w stanie wyhodować i wyprodukować rolnik (a więc również wszelkiego rodzaju owoce, warzywa, orzechy egzotyczne, rośliny przyprawowe, ryby morskie),

2) produkty roślinne i zwierzęce przetworzone w sposób inny niż przemysłowy, z wyjątkiem:

• przetworzonych produktów roślinnych i zwierzęcych uzyskanych w ramach działów specjalnych produkcji rolnej oraz
• produktów opodatkowanych podatkiem akcyzowym (alkohole) (spełniających warunki określone w art. 20 ust. 1c–1e ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych).

System obejmuje przetworzone produkty roślinne i zwierzęce – pod warunkiem że:

• przetwarzanie i sprzedaż to własna praca rolnika (bez pracy najemnej) – z wyjątkiem uboju zwierząt i obróbki mięsa, przemiału zbóż, tłoczenia oleju lub soku i sprzedaży podczas wystaw, festynów, targów i kiermaszów,
• ilość produktów pochodzących z własnej uprawy, hodowli lub chowu, użytych do produkcji stanowi co najmniej 50% produktu (z wyłączeniem wody),
• prowadzona jest stosowna ewidencja sprzedaży (będą ją prowadzić wyłącznie rolnicy sprzedający produkty przetworzone i wyłącznie na potrzeby tej sprzedaży – prowadzenie takiej ewidencji jest już obecnie jednym z warunków zwolnienia z podatku dochodowego). Nie będzie potrzeby odrębnego prowadzenia ewidencji na potrzeby VAT.

W efekcie rozszerzony został katalog produktów rolnych przykładowo o następujące towary: orzeszki ziemne, kiwi, owoce tropikalne i podzwrotnikowe, rośliny wykorzystywane głównie w przemyśle perfumeryjnym, farmacji lub do celów owadobójczych, grzybobójczych i innych podobnych [(m.in. bazylia pospolita, lipa, oregano Origanum vulgare (Lebiodka pospolita)], mięta), ryby morskie, materiały roślinne w rodzaju stosowanych głównie do wyplatania, wyściełania, wypychania lub w farbowaniu lub garbowaniu (przy założeniu, że pochodzą z własnej działalności rolnika ryczałtowego – dotychczasowy warunek).

Wydłużony został termin składania zawiadomienia ZAW-NR z 3 do 7 dni. Równocześnie zmianie uległo miejsce złożenia zawiadomienia: zawiadomienie składane będzie do naczelnika urzędu skarbowego właściwego dla podatnika dokonującego zapłaty za otrzymaną fakturę. Jednoznacznie wskazano, że zawiadomienie o zapłacie należności na dany rachunek niezawarty w wykazie podmiotów będzie składać się jednorazowo.

Trzeba także pamiętać o tym, że w najbliższym czasie mają zostać zaimplementowane do polskiego porządku prawnego przepisy unijne, w szczególności dyrektywa Rady UE 2018/1910 z 4 grudnia 2018 r. zmieniająca dyrektywę 2006/112/WE w odniesieniu do harmonizacji i uproszczenia niektórych przepisów w systemie podatku od wartości dodanej dotyczących opodatkowania handlu między państwami członkowskimi w zakresie:

• stosowania procedury magazynu typu call-off stock,
• transakcji łańcuchowych oraz
• dostaw wewnątrzwspólnotowych (przesłanek materialnych uprawniających do zastosowania zwolnie ń/stawki 0% z prawem do odliczenia).

Od 1 stycznia 2020 r. podatnicy mają zasadniczo obowiązek ewidencjonować sprzedaż na kasach fiskalnych online. Te kasy umożliwiają łączenie i przesyłanie danych pomiędzy daną kasą a Centralnym Repozytorium Kas, czyli systemem teleinformatycznym, który służy do:

• odbierania, gromadzenia oraz analizy i kontroli danych z kas fiskalnych,
• przesyłania poleceń dotyczących pracy kas rejestrujących.

Nowe kasy wprowadzane są etapami. Pierwotnie od 1 lipca 2020 r. nowe urządzenia powinni byli posiadać podatnicy:

• świadczący usługi związane z wyżywieniem (wyłącznie świadczone przez stacjonarne placówki gastronomiczne), w tym również sezonowo, oraz usługi w zakresie krótkotrwałego zakwaterowania,
• dokonujący sprzedaży węgla, brykietu i podobnych paliw stałych wytwarzanych z węgla, węgla brunatnego, koksu i półkoksu przeznaczonych do celów opałowych.

Jednak najnowsze rozporządzenie ministra finansów, przesunęło ten termin na 1 stycznia 2021 r.