Pamiętaj, że fiskus nie może pozbawiać podatnika prawa do obrony

W dniu 16 października 2019 r. Trybunał Sprawiedliwości UE wydał niezwykle istotny dla przedsiębiorców wyrok, w którym orzekł, że organy, ustalając istnienie oszustw popełnionych przez dostawców przedsiębiorcy, a następnie biorąc te ustalenia za podstawy wydawanych względem niego decyzji, nie mogą jednocześnie pozbawiać przedsiębiorcy dostępu do stwierdzających te oszustwa dowodów, a tym samym pozbawiać go prawa do skutecznej obrony (sprawa o sygn. akt C-189/18 Glencore Agriculture Hungary Kft. Vs. Nemzeti Adó- és Vámhivatal Fellebviteli Igazgatósága).

Węgierski organ podatkowy stwierdził, że spółka Glencore trudniąca się hurtową dostawą towarów bezprawnie odliczyła VAT za wrzesień i październik 2011 roku. Organ uznał, że dysponowała ona wiedzą, lub powinna była nią dysponować, że dokonywane przez nią transakcje są elementem karuzeli VAT. Istnienie oszustw organ ustalił w odrębnych postępowaniach prowadzonych u dostawców spółki. W sumie określił spółce całkowite zobowiązanie z tytułu VAT wraz z grzywną i karą za zwłokę w kwocie ok. 6.400.000 euro. Spółka wniosła do sądu skargę na działanie organu pozbawiające ją prawa do obrony, w tym prawa do rzetelnego procesu gwarantowanego przez art. 47 Karty praw podstawowych UE (Dz.Urz. UE 2012 C 326/391). Węgierski sąd administracyjny zawiesił postępowanie skargowe, zwracając się do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z pytaniem prejudycjalnym o dopuszczalność takiego działania organów podatkowych.

Trybunał Sprawiedliwości UE wskazując na Dyrektywę Rady 2006/112/WE z 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej, jak i na zasadę poszanowania prawa do obrony wyrażoną w art. 47 Karty praw podstawowych, stwierdził, że należy je rozumieć w ten sposób, że choć organy przy weryfikacji rozliczeń VAT podatnika są związane ustaleniami dokonanymi w ramach powiązanych postępowań wszczętych przeciwko jego dostawcom, to mają obowiązek zapoznania podatnika z tymi ustaleniami tak, by nie odbierać mu możliwości skutecznego ich zakwestionowania. Musi on mieć zapewniony dostęp do wszystkich dowodów, na których organ zamierza oprzeć swą decyzję dotyczącą tego podatnika. W skrócie: przedsiębiorca musi mieć szansę na obronę przed negatywnymi dla niego, dokonanymi w ten sposób ustaleniami.

Chociaż omawiany wyrok TSUE opublikowano 16 października, więc termin na składanie wniosków o wznowienie postępowania upłynął 15 listopada, to jednak nie zmienia to faktu, że to niezwykle ważny wyrok dla wszystkich przedsiębiorców, którzy staną się albo już są podmiotem postępowań kontrolnych i zostanie im odmówione prawo do odliczenia VAT, z uwagi na oszustwa dokonane przez ich dostawców czy innych kontrahentów. Organy podatkowe nie mogą bowiem zapominać, że posądzając przedsiębiorcę o bezprawne odliczenie podatku od towarów i usług, muszą wykazać jego świadome uczestnictwo w karuzeli VAT. Nakazywało to już znacznie wcześniej orzecznictwo sądów zarówno polskich, jak i wspólnotowych.

W wyroku z 4 marca 2019 r. o sygn. akt III SA/Gl 27/19 WSA w Gliwicach orzekł, że „(…) Ustalenia faktyczne, które potwierdzają wykorzystanie karuzeli podatkowej zorganizowanej przez inne podmioty niż podatnik, do oszukańczych działań nie mogą obciążać podatnika, którego świadomy udział w karuzeli wykluczono. Po to twórcy karuzeli tworzą pozory legalnej działalności, aby takie podmioty jak skarżący nie mogły się w ich działaniach orientować”.

Z kolei Europejski Trybunał Sprawiedliwości już w 2006 r. wskazał, że prawo podatnika dokonującego dostawy do odliczenia podatku naliczonego nie może ucierpieć tylko dlatego, że inna transakcja w łańcuchu dostaw, w której on uczestniczy, a o której nie ma świadomości, dokonana później lub wcześniej, stanowi oszustwo (zob. wyrok w połączonych sprawach o sygn. akt C-354/03, C-355 i C-484/03).