Zobacz, jakie niebezpieczeństwa niesie ze sobą SLIM VAT

To rozwiązanie przedstawiane jest jako duże ułatwienie dla podatników, gdyż polegać ma na tym, że nie trzeba uzyskać potwierdzenia odbioru faktury korygującej od odbiorcy faktury i wystawcy będą mieli w tym zakresie większą swobodę. Ciekawe jest to, że z projektu opublikowanego na stronie RCL wcale to nie wynika, a przynajmniej nie do końca. Nowy art. 29a ust. 13 ustawy o VAT wskazywać ma bowiem, iż warunkiem obniżenia podstawy ma być

pod warunkiem, że z posiadanej przez niego dokumentacji wynika, że uzgodnił z nabywcą towaru lub usługobiorcą warunki obniżenia podstawy opodatkowania dla dostawy tych towarów lub świadczenia tych usług określone w fakturze korygującej i faktura ta jest zgodna z posiadaną dokumentacją. W przypadku gdy w danym okresie rozliczeniowym podatnik nie posiada dokumentacji, o której mowa w zdaniu pierwszym, obniżenia podstawy opodatkowania dokonuje za ten okres rozliczeniowy, w którym dokumentację tę uzyskał.

Jedocześnie nieznacznie zmodyfikowano ust. 15, który zaczyna się od słów: „Warunku posiadania dokumentacji, o którym mowa w ust. 13, nie stosuje się w przypadku”, pozostawiając 3 dotychczasowe wyjątki, a skreślając ten zwarty w pkt 4 (dotyczący potwierdzeń odbioru, więc to logiczne).

Podsumowując, w istocie nie trzeba będzie posiadać potwierdzenia odbioru korekty faktury, ale jej wystawienie stanie się dużo trudniejsze. Podatnik będzie musiał być w stanie udowodnić (a nawet udokumentować), iż obniżenie podstawy opodatkowania zostało uzgodnione z odbiorcą faktury oczywiście w wysokości wynikającej z korekty. Przed wystawieniem faktury trzeba zatem posiadać dokument, że odbiorca się na to po prostu zgodził. To raczej przeciwność ułatwienia w stosunku do dzisiejszych przepisów.

Z drugiej strony, można sobie jednak wyobrazić sytuację, w której wystawca i odbiorca wyciągają odmienne wnioski z dokonanych uzgodnień i sprzedawca skoryguje fakturę wbrew woli nabywcy. Wówczas ten otrzyma fakturę korygującą na podstawie, której powinien skorygować swoje odliczenie podatku naliczonego w dół – przynajmniej, dopóki sprawa nie wyjaśni się albo nie skończy się sprawa w sądzie. Potencjalnie będą to sytuacje dość niebezpieczne dla odbiorców faktur, szczególnie jeżeli faktycznie korekty faktur, choćby z przyczyn losowych, po prostu nie otrzymają (a fiskus będzie widział tę korektę w JPK wystawcy).

Do tego nowelizacja SLIM VAT wprowadza określone zasady korekty podatku naliczonego: nabywca towaru lub usługi jest obowiązany do zmniejszenia kwoty podatku naliczonego w rozliczeniu za okres, w którym warunki obniżenia podstawy opodatkowania dla dostawy towarów lub świadczenia usług określone w fakturze korygującej zostały uzgodnione. Jest to kolejna nieprzemyślana regulacja, gdyż uzgodnienia mogą być dokonane np. w maju, ale korekta wystawiona dopiero w czerwcu i to na koniec miesiąca. I wówczas odbiorca faktury będzie miał zaległość podatkową.

Ta kwestia w ogóle nie jest uregulowana w obecnych przepisach i choć praktyka była różna (w tym korekta na bieżąco), to nowy art. 29a ust. 17 ustawy o VAT przesądza rozwiązanie na niekorzyść podatników: korekta w rozliczeniu za okres, w którym zaistniała przyczyna zwiększenia podstawy opodatkowania. Jest to o tyle niekorzystne, że raczej nie oznacza to korekty na bieżąco, ale też wprowadza niepewność, co do określenia tego momentu. Co to bowiem oznacza „powstała przyczyna zwiększenia”? Przyznać trzeba, że wprawdzie przyjmowany przez fiskusa i większość doktryny obecnie moment korekty nie jest zbyt korzystny (miesiąc wykazania faktury pierwotnej), to jednej zdecydowanie pewniejszy.

Wprowadzona zostanie zasada, zgodnie z którą nie wydaje się WIS w zakresie przedmiotowym wniosku o wydanie WIS, który w dniu złożenia wniosku jest przedmiotem toczącego się postępowania podatkowego, kontroli podatkowej, kontroli celno-skarbowej albo gdy w tym zakresie sprawa została rozstrzygnięta co do jej istoty w decyzji lub postanowieniu organu podatkowego. Jest to zatem powtórzenie analogicznego ograniczenia, jakie dotyczy interpretacji indywidualnych, co o tyle nie dziwi, że było to prawdopodobnie przeoczenie na etapie pierwotnego brzemienia przepisów o WIS.

Ten poważny skutek wynikać będzie z nowego przepisu art. 42ca ustawy i VAT o następując brzmieniu: Jeżeli przedmiot WIS stanowi element czynności będących przedmiotem decyzji wydanej w związku z wystąpieniem nadużycia prawa, o którym mowa w art. 5 ust. 5, przepisu art. 42c nie stosuje się.

Tłumacząc powyższe na polski: organy podatkowe są z zasady związane treścią WIS, a podatnikom przysługuje na ich podstawie ochrona wynikająca z przepisów o interpretacjach indywidualnych. W nowym stanie prawnym wystarczy to do wydania decyzji powołującej się na nadużycie prawa.

Podkreślić należy, iż przepisy o nadużyciu prawa są bardzo łatwe do zastosowania przez organy podatkowej, gdyż przez nadużycie prawa rozumie się dokonanie czynności opodatkowanych w ramach transakcji, która pomimo spełnienia warunków formalnych ustanowionych w przepisach ustawy, miała zasadniczo na celu osiągnięcie korzyści podatkowych, których przyznanie byłoby sprzeczne z celem, któremu służą te przepisy (bardzo nieostra definicja zawarta w art. 5 ust. 5 ustawy o VAT), a do tego większość sądów administracyjnych cechuje się daleko idącą tolerancją dla takich decyzji.

Wystarczy zatem, że organ powoła się na to, że czynność „zasadniczo” służyła osiągnięciu korzyści podatkowych, a WIS można będzie wyrzucić do kosza. Co istotne, z przepisów przejściowych zawartych w projekcie ustawy SLIM VAT wynika, że powyższą regulację stosować się będzie także do już wydanych WIS, a więc dojdzie do wstecznego uchylenia ochrony.

Poza podstawami istniejącymi obecnie do uchylenia WIS, przepisy o SLIM VAT wprowadzają nowy: upływ 3 lat od wydania WIS spowoduje automatyczne uchylenie WIS. Trzeba przyznać, że jest to regulacja bez sensu. Wbrew pozorom (znana dynamika prawa podatkowego) odniesienia do klasyfikacji statystycznych w przepisach o VAT nie zdarzają się często (matryca stawek z zeszłego roku została wprowadzona prawie 10 latach stosowania PKWiU z 2008 roku, choć oczywiście drobne zmiany w treści załączników do ustawy się zdarzały.

Ponadto w razie zmiany przepisów i tak dana WIS by wygasała, więc interes skarbu państwa już obecnie jest zabezpieczony. Co istotne, nawet adresat WIS, która będzie podlegać uchyleniu nie zostanie odrębnie o tym powiadomiony. Musi więc pilnować tego terminu. W jeszcze gorszej sytuacji znajdą się podatnicy obcy stosujący taką WIS lub powołujący się na nią, którzy nie są ich adresatami. Ci szczególnie będą musieli zwracać uwagę na datę ich wydania.

Także ta regulacja obejmie już wydane WIS, co oznacza działanie prawa wstecz. Przy tym termin 3-letni będzie liczony nie od ich wydania, lecz od wejścia w życie ustawy SLIM VAT.